Ακουστική περιγραφή του έργου

Στην εικόνα εμφανίζεται η άνω επιφάνεια του δεύτερου διαδραστικού κουτιού για την προσέγγιση του έργου Ηχητικό του καλλιτέχνη Τάκις. Στο κέντρο του περιστρεφόμενου ξύλινου δίσκου, βρίσκεται το απτικό βοήθημα του έργου. Αυτό περιλαμβάνει τη μικρογραφία ενός μαύρου, ξύλινου καρουλιού σε κλίμακα 1:10 πάνω από το οποίο κρέμεται ένας μαύρος ηλεκτρομαγνήτης με ελατήρια.
Στην εικόνα εμφανίζεται ένα χέρι που αγγίζει ένα διακόπτη που ενεργοποιεί τον ηλεκτρομαγνήτη του απτικού βοηθήματος του έργου τέχνης. Στην εικόνα επίσης διακρίνονται τα στοιχεία της άνω πλευράς του κουτιού, δηλαδή ο περιστρεφόμενος δίσκος με τα υλικά, το απτικό βοήθημα στο κέντρο του και ένας ηλεκτρομαγνήτης στη δεξιά πλευρά του δίσκου. Στο πίσω μέρος της εικόνας διακρίνονται άλλα έργα του καλλιτέχνη και μια μεγάλη επιγραφή με το όνομά του.
Όψη από ψηλά της άνω επιφάνειας του κουτιού. Στο κέντρο βρίσκεται το απτικό βοήθημα του έργου, το οποίο πατάει στο κέντρο ενός περιστρεφόμενου ξύλινου δίσκου, σε χρώμα λευκό. Στην περίμετρο του δίσκου, έχουν τοποθετηθεί σε απόσταση μεταξύ τους, δείγματα από βασικά υλικά που χρησιμοποίησε ο καλλιτέχνης για τη δημιουργία του έργου καθώς και υλικά που συναντάμε στα έργα τέχνης συνήθως και δεν αποτελούν μέρος του έργου. Κομματάκια από ξύλο, πέτρα, πλαστικό, δέρμα και μέταλλο βρίσκονται περιμετρικά, τα οποία συναντάμε καθώς περιστρέφουμε το δίσκο.
Λεπτομέρεια της μπροστινής όψης του κουτιού. Παρουσιάζεται ένας μεταλλικός ρόμβος που έχει ένα κυκλικό κενό στο κέντρο του και ένα χέρι που αγγίζει το μεταλλικό αυτό στοιχείο. Ο μεταλλικός ρόμβος είναι τοποθετημένος πάνω στο λευκό ξύλινο κουτί και αποτελεί αντίγραφο του στοιχείου που βρίσκεται στο κέντρο της άνω πλευράς του καρουλιού σε κλίμακα 1:1 σε σχέση με το πρωτότυπο έργο.
Λεπτομέρεια του απτικού βοηθήματος του έργου Ηχητικό. Παρουσιάζονται τα μέρη του έργου, το ξύλινο, μαύρο καρούλι και ο ηλεκτρομαγνήτης που κρέμεται πάνω από την επιφάνειά του σε κλίμακα 1:10 σε σχέση με το πρωτότυπο έργο.

Διαδραστικό Μουσειοπαιδαγωγικό Κουτί για την ερμηνεία του έργου “Ηχητικό” 1965, της Συλλογής του MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

Περιγραφή

Ο καλλιτέχνης Τάκις, υπήρξε πρωτοπόρος της κινητικής γλυπτικής και μέσα από το καλλιτεχνικό του έργο πειραματίστηκε με τις αόρατες φυσικές δυνάμεις ερευνώντας παράλληλα τη σχέση μεταξύ τέχνης, επιστήμης, τεχνολογίας και μουσικής.

Διερεύνησε το ξύλινο κουτί με την αφή για να εντοπίσεις τις θέσεις των απτικών βοηθημάτων και των διαδραστικών αντικειμένων που βρίσκονται στην επάνω και την μπροστινή του επιφάνεια.

Αριστερά στην επάνω επιφάνεια θα εντοπίσεις ένα υπόμνημα που συνοψίζει τα βασικά υλικά που χρησιμοποίησε ο καλλιτέχνης για τη δημιουργία του έργου, όπως ξύλο, μέταλλο και ηλεκτρομαγνήτη με έμβολο.

Γνωρίζεις πως λειτουργεί ένας ηλεκτρομαγνήτης με έμβολο;
Ο ηλεκτρομαγνήτης, είναι ένας τεχνητός μαγνήτης που αποτελείται από ένα πηνίο, δηλαδή ένα μονωμένο σύρμα τυλιγμένο γύρω από ένα σιδερένιο πυρήνα. Στο συγκεκριμένο έργο ο σιδερένιος πυρήνας λειτουργεί ως έμβολο που κινείται κατακόρυφα. Όταν το πηνίο διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα, το έμβολο μαγνητίζεται και κινείται προς τα πάνω. Όταν διακοπεί η ροή ρεύματος, ο ηλεκτρομαγνήτης χάνει τις μαγνητικές του ιδιότητες και απελευθερώνει το έμβολο προς τα κάτω.

Στην επάνω επιφάνεια του κουτιού, στο κέντρο ενός περιστρεφόμενου δίσκου θα συναντήσεις το απτικό βοήθημα του έργου “Ηχητικό”, σε κλίμακα ένα προς δέκα. Το έργο αποτελείται από δύο διακριτά μέρη: ένα μαύρο ξύλινο καρούλι και ένα ηλεκτρομαγνήτη με έμβολο και ελατήρια. Ο ηλεκτρομαγνήτης με το έμβολο, που εδώ κρέμεται από ένα μεταλλικό στήριγμα, στο πρωτότυπο έργο είναι αναρτημένος από την οροφή και αιωρείται σε μικρή απόσταση πάνω από το κέντρο του ξύλινου καρουλιού. Το έμβολο που κινείται κατακόρυφα σε τακτά χρονικά διαστήματα, προσκρούει πάνω στην επιφάνεια του καρουλιού και παράγει έναν δυνατό επαναλαμβανόμενο ήχο εισάγοντας το στοιχείο του ρυθμού στο έργο τέχνης.

Πώς κατάφερε ο Τάκις να κάνει τα βιομηχανικά αντικείμενα που χρησιμοποίησε για το έργο, να παράγουν ήχο?

Δοκίμασε να ενεργοποιήσεις τη λειτουργία του εμβόλου πατώντας τον αριστερό διακόπτη που θα συναντήσεις κοντά στη μπροστινή ακμή του κουτιού και αφουγκράσου τον ήχο που παράγεται. Δημιούργησε το δικό σου ρυθμό πατώντας επαναλαμβανόμενα το διακόπτη στη συχνότητα που επιθυμείς.

Έπειτα, διερεύνησε τον περιστρεφόμενο δίσκο που βρίσκεται στην πάνω πλευρά του κουτιού και περιστρέφοντάς τον, προσπάθησε να εντοπίσεις δείγματα από διαφορετικά υλικά που βρίσκονται περιμετρικά στην επιφάνειά του.
Μπορείς να διακρίνεις με την αφή τα υλικά που εντοπίζεις?

Μεταξύ των υλικών υπάρχουν δείγματα από μέταλλο, ξύλο, πέτρα, δέρμα, και πλαστικό. Ποια από τα υλικά είναι λεία και ποια είναι αδρά? Ποια από αυτά έχουν χρησιμοποιηθεί στο έργο? -Υπάρχουν υλικά που επαναλαμβάνονται πάνω από μια φορές?

Περνώντας από την αφή στον ήχο, ας ανακαλύψουμε τις ακουστικές ποιότητες των υλικών. Πατώντας το δεξί διακόπτη, ενεργοποιείς την κίνηση ενός δεύτερου ηλεκτρομαγνήτη που βρίσκεται σταθεροποιημένος στη δεξιά πλευρά του περιστρεφόμενου δίσκου. Δοκίμασε να τον περιεργαστείς για να αισθανθείς την κατακόρυφη κίνηση του εμβόλου και να ανακαλύψεις τη λειτουργία του. Αφουγκράσου τον ήχο που παράγεται όταν το έμβολο προσκρούει πάνω στο δέρμα, πάνω στην πέτρα και πάνω στο μέταλλο περιστρέφοντας το δίσκο. Δοκίμασε να δημιουργήσεις μια ηχητική σύνθεση, συνδυάζοντας τους ήχους των δύο εμβόλων πατώντας ρυθμικά και τους δύο διακόπτες ταυτόχρονα ή εναλλάξ.

Στην μπροστινή πλευρά του κουτιού μπορείς να εντοπίσεις ένα μεταλλικό ρόμβο στο κέντρο του οποίου υπάρχει ένα κενό σε σχήμα κύκλου. Αυτό το μεταλλικό στοιχείο, έχει την ίδια κλίμακα με εκείνο που βρίσκεται στο κέντρο του ξύλινου καρουλιού στο πρωτότυπο έργο του καλλιτέχνη.

Τα διαδραστικά μουσειοπαιδαγωγικά αντικείμενα δημιουργήθηκαν από την Κατερίνα Μπακαλιού στο πλαίσιο του πιλοτικού προγράμματος προσβασιμότητας ατόμων με οπτική αναπηρία σε έργα του MOMus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. “Mind’s Eye | Ψηλαφώντας την Τέχνη” 2020.

Το Ηχητικό ανήκει στην ενότητα των μουσικών έργων του καλλιτέχνη Τάκις, μια σειρά έργων που εισάγουν το στοιχείο του ρυθμού στην τέχνη και δημιουργούν μια γέφυρα μεταξύ τέχνης, επιστήμης, τεχνολογίας και μουσικής. Το Ηχητικό είναι ένα από τα έργα με τα οποία ο καλλιτέχνης εδραίωσε τους πειραματισμούς για την εισαγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας και του μαγνητισμού με την προσθήκη του ήχου ως κεντρικού στοιχείου της πλαστικής σύνθεσης του έργου.

Ακολουθούν πληροφορίες για τον καλλιτέχνη

Ο Παναγιώτης Βασιλάκης, γνωστός παγκοσμίως ως Tάκις, γεννήθηκε το 1925 στην Αθήνα και αποτελεί μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας εικαστικής σκηνής. Εκ πεποιθήσεως αυτοδίδακτος καλλιτέχνης και ερευνητής, έφυγε από την Ελλάδα το 1954 και έζησε σαν πολίτης του κόσμου, ταξιδεύοντας σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης και τη Αμερικής. Από τα πρώτα χρόνια της ενασχόλησής του με τη γλυπτική ενδιαφέρθηκε για τα φυσικά φαινόμενα και την επίδρασή τους πάνω στα υλικά. Πρωτοπόρος της κινητικής τέχνης, ξεδίπλωσε το καλλιτεχνικό του ταλέντο μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και επιβλήθηκε προσφέροντας μια διαφορετική προσέγγιση της κινητικής τέχνης. Συνολικά, καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας του, ο Τάκις διερεύνησε τα όρια και τα σημεία τομής της καλλιτεχνικής και επιστημονικής αντίληψης, καθώς και της μουσικής, των ήχων και ιδιαίτερα των εικόνων που βρίσκονται σε κίνηση. Πέθανε τον Αύγουστο του 2019.